Polonnaruwa – Starożytne miasto na Sri Lance warte zobaczenia

Polonnaruwa Sri Lanka zachwyciła mnie od pierwszego spojrzenia jako jedno z najbardziej fascynujących starożytnych miast, jakie kiedykolwiek odwiedziłam. Wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1982 roku, stanowi część Kulturalnego Trójkąta Sri Lanki. Jako kobieta podróżująca po Azji, przede wszystkim doceniam historyczne miejsca z bogatą przeszłością. Polonnaruwa pełniła funkcję stolicy królestwa Syngalezów przez ponad 700 lat, od XI do XIII wieku.

Ta dawna stolica Sri Lanki osiągnęła szczyt swojego rozwoju podczas panowania króla Parakramabahu I (1153-1186). Wtedy również powstał imponujący system irygacyjny oraz zbiornik wodny Parakrama Samudra, zajmujący powierzchnię aż 25 kilometrów kwadratowych. Podczas zwiedzania Sri Lanki, Polonnaruwa często określana jest jako „miniaturowe Angkor Wat” ze względu na kompaktowy rozmiar i znaczące zabytki archeologiczne. Ruiny rozciągają się na obszarze prawie 10 kilometrów kwadratowych, z czego większość pokryta jest lasami. Dlatego najlepszym sposobem na odkrywanie tych atrakcji Sri Lanki jest wynajęcie roweru za około 300 LKR (około 1,50 USD) na cały dzień.

Polonnaruwa czy Anuradhapura – co wybrać?

Pierwsze, co rzuca się w oczy przy porównywaniu obu miast, to ich rozmiar i rozplanowanie. Anuradhapura jest znacznie rozleglejsza, z zabytkami rozrzuconymi na dużym obszarze. Z kolei Polonnaruwa jest bardziej kompaktowa, co czyni ją łatwiejszą do zwiedzania. Podczas gdy zwiedzanie całej Anuradhapury zajmuje około 4-5 godzin, na obejrzenie głównych atrakcji Polonnaruwy potrzebuję zaledwie 2-3 godziny.

Chociaż obie lokalizacje mają bogactwo zabytków, różnią się znacząco pod względem wieku. Monumenty w Anuradhapurze pochodzą z okresu między III wiekiem p.n.e. a X wiekiem n.e., natomiast zabytki w Polonnaruwie są znacznie młodsze – większość z nich powstała w X i XI wieku n.e.. Ta różnica wieku ma bezpośredni wpływ na stan zachowania. Zabytki w Polonnaruwie są lepiej zachowane właśnie dlatego, że nie są aż tak stare jak te w Anuradhapurze.

Poruszanie się po obu miastach również różni się znacząco. W przypadku Anuradhapury, ze względu na duże odległości między poszczególnymi zabytkami, najlepszym rozwiązaniem jest wynajęcie tuk-tuka lub taksówki. Tymczasem w Polonnaruwie można łatwo poruszać się pieszo lub na rowerze.

Co ciekawe, Polonnaruwa przypomina nieco kambodżańskie Angkor Wat. Rzeczywiście, oba miasta zostały zbudowane mniej więcej w tym samym czasie, co tłumaczy podobieństwa w architekturze. Jednakże świątynie Khmerów są większe, podczas gdy budowle w Polonnaruwie są bardziej artystyczne i mniej zarośnięte roślinnością.

---

Czytaj także: Sri Lanka – informacje praktyczne: waluta, transport, wiza, noclegi >>>

---

Dlaczego Polonnaruwa jest lepszym wyborem na jednodniową wycieczkę

Przede wszystkim, Polonnaruwa znacznie lepiej nadaje się na jednodniową wycieczkę ze względu na swój kompaktowy układ. Gdy dysponujemy ograniczonym czasem, możemy zobaczyć wszystkie najważniejsze zabytki w ciągu kilku godzin. W przeciwieństwie do Anuradhapury, gdzie zwiedzanie wszystkich atrakcji wymaga poświęcenia kilku dni.

Jedną z największych zalet Polonnaruwy jest koncentracja zabytków na stosunkowo niewielkim obszarze. Trasa zwiedzania zwykle zaczyna się od pałacu króla Parakramabahu, poprzez Kwadrat (Quadrilateral) aż po Gal Vihara na drugim końcu miasta. Dlatego nawet przy krótkim pobycie mogę zobaczyć wszystkie kluczowe miejsca bez poczucia, że coś ominęłam.

Ponadto Polonnaruwa oferuje lepiej zachowane zabytki z widocznymi szczegółami architektonicznymi. Gal Vihara – zestaw czterech wspaniałych posągów Buddy, każdy wyrzeźbiony w długiej granitowej płycie – to prawdziwe arcydzieło syngaleskiej sztuki jaskiniowej. Bez wątpienia jest to jedno z najbardziej imponujących miejsc w całym Sri Lanka.

Co więcej, miasto Polonnaruwa jest przyjemniejsze i cichsze od Anuradhapury. Jest też mniej zatłoczone, co pozwala na spokojniejsze zwiedzanie i robienie zdjęć bez tłumów turystów.

Odległość między Colombo a Polonnaruwą wynosi około 220 km, a podróż prywatnym pojazdem zajmuje około 5 godzin. Alternatywnie, jeśli zatrzymamy się w Sigiriyi lub Habarana, dotarcie do Polonnaruwy zajmie znacznie mniej czasu, co czyni ją idealną na jednodniową wycieczkę.

Dla mnie najbardziej imponującą ruiną w Polonnaruwie był Kwadrat (Quadrilateral) – po prostu wspaniały. Szczególnie o zachodzie słońca, gdy różowawe niebo dodaje temu miejscu dodatkowego uroku, detale wyrzeźbione na kamieniach są naprawdę zachwycające.

Ostatecznie wybór między Polonnaruwą a Anuradhapurą zależy od indywidualnych preferencji i dostępnego czasu. Jako kobieta podróżująca samodzielnie, wybrałam Polonnaruwę ze względu na jej dostępność, lepiej zachowane zabytki oraz możliwość zobaczenia wszystkich najważniejszych atrakcji w jeden dzień. Podsumowując, jeśli masz ograniczony czas i chcesz poznać historię Sri Lanki, Polonnaruwa oferuje bardziej skondensowane i satysfakcjonujące doświadczenie.

Historia Polonnaruwy w skrócie

Historia Polonnaruwy fascynuje mnie swoją burzliwą przeszłością, pełną dramatycznych zwrotów akcji i wspaniałego rozkwitu. Odkrywając dawną stolicę Sri Lanki, czułam się jak podróżniczka w czasie, przemierzająca korytarze władzy i wiary.

Od Anuradhapury do Polonnaruwy

Dzieje Polonnaruwy jako stolicy rozpoczęły się w dramatycznych okolicznościach. Wcześniej, przez ponad 1000 lat, centrum Sri Lanki była Anuradhapura. Jednak w X wieku potężna południowoindyjska dynastia Czolów najechała wyspę, obalając syngaleskich władców i ustanawiając własną administrację. Czolowie postanowili rządzić z Polonnaruwy zamiast z Anuradhapury ze względów strategicznych. Ponadto wybudowali w Polonnaruwie świątynie hinduistyczne, tworząc enklawy militarne.

Natomiast w 1070 roku król Vijayabahu I uwolnił Sri Lankę spod panowania Czolów. Pamiętam, jak przewodnik opowiadał mi, że Vijayabahu przeprowadził zręczny atak z trzech frontów – jeden wzdłuż zachodniego wybrzeża, drugi ze wschodu przez Magamę, a główne siły poprowadził przez środek wyspy. Dzięki temu odbił Polonnaruwę po siedmiomiesięcznym oblężeniu i postanowił utrzymać ją jako stolicę.

Co ciekawe, po odzyskaniu niepodległości Vijayabahu I zajął się odbudową systemów irygacyjnych i odnowieniem buddyzmu, który bardzo ucierpiał pod rządami Czolów preferujących hinduizm. Syngalezi kontynuowali rozbudowę miasta i jego infrastruktury, co uczyniło z Polonnaruwy tętniącą życiem stolicę.

Złoty wiek za panowania Parakramabahu I

Prawdziwy rozkwit Polonnaruwy obserwuję na zdjęciach i pozostałościach z czasów panowania króla Parakramabahu I (1153-1186). To był niewątpliwie złoty wiek miasta! Podczas zwiedzania zawsze największe wrażenie robi na mnie fakt, że ten władca przeprowadził imponującą transformację Polonnaruwy w potężną stolicę.

Parakramabahu I był wizjonerem w kwestii gospodarki wodnej. Jego słynne powiedzenie brzmiało, że „żadna kropla wody spadająca z niebios nie powinna zostać zmarnowana”. Dlatego zbudował aż 1470 zbiorników wodnych – najwięcej spośród wszystkich władców w historii Sri Lanki. Dodatkowo naprawił 165 tam, 3910 kanałów i 2376 mniejszych zbiorników. Jego najsłynniejszą budowlą jest Parakrama Samudra – największy projekt irygacyjny średniowiecznej Sri Lanki.

Z pewnością panowanie Parakramabahu I to także rozkwit kultury i sztuki. Gal Vihara z czterema wspaniałymi posągami Buddy wyrzeźbionymi w skale pozostaje arcydziełem syngaleskiej sztuki. Ponadto król rozbudował i upiększył pałac królewski, z imponującymi salami audiencyjnymi i stawami kąpielowymi.

Kiedy spacerowałam po ruinach, dowiedziałam się, że Polonnaruwa za czasów Parakramabahu utrzymywała kontakty handlowe z Indiami, Chinami i Bliskim Wschodem. Stała się centrum handlu, przyciągając kupców z różnych regionów.

Upadek miasta i jego zapomnienie

Niestety, po śmierci Parakramabahu I w 1186 roku, potęga Polonnaruwy zaczęła słabnąć. Tron przeszedł do niesyngaleskiej dynastii Kalinga – do Nissankamalli, brata królowej Kalingi Parakramabahu I. Chociaż Nissankamalla również przyczynił się do rozwoju miasta, po jego śmierci w 1196 roku królestwo zostało osłabione przez serię nieefektywnych władców.

Frakcje niesyngaleskie, takie jak Kalingowie i Pandjanowie z Indii, zyskiwały władzę poprzez małżeństwa dynastyczne z południowoindyjskimi rodami królewskimi. Zatem konflikty między tymi frakcjami były powszechne.

Ostatecznie w 1214 roku Magha z dynastii Kalinga najechał Sri Lankę z pomocą tysięcy najemników i przejął kontrolę nad całą wyspą. Jego rządy, prawdziwe panowanie terroru, trwały do 1255 roku i charakteryzowały się lekceważeniem tradycyjnego autorytetu i ustanowionej religii. Magha prześladował buddystów, plądrując świątynie i oddając ziemie Syngalezów swoim zwolennikom.

Gdy zwiedzałam dziś Polonnaruwę, trudno mi było uwierzyć, że to miasto zostało całkowicie splądrowane i opuszczone. Po upadku Polonnaruwy, dynastia syngaleska przeniosła stolicę do Dambadeniya. Stopniowo dawna stolica Sri Lanki zamieniła się w ruiny, choć jej dziedzictwo pozostało nietknięte.

Zwiedzając atrakcje Sri Lanki, takie jak Polonnaruwa, byłam pod ogromnym wrażeniem, jak wiele historii kryje się w każdym kamieniu. Z perspektywy współczesnej podróżniczki, mogę powiedzieć, że poznanie historii tego miejsca czyni zwiedzanie znacznie bardziej fascynującym.

Co zobaczyć w Polonnaruwie

Eksploracja głównych zabytków Polonnaruwy należała do najwspanialszych doświadczeń podczas mojej podróży po Azji. Każdy monument opowiada swoją historię, prezentując wspaniałą architekturę dawnej stolicy Sri Lanki.

Cytadela i Pałac Królewski

Pałac Królewski zbudowany przez Parakramabahu I to pierwsza struktura, którą zobaczyłam podczas zwiedzania Polonnaruwy. Przede wszystkim zachwycił mnie swoim rozmiarem – miał aż 31 metrów długości i 13 metrów szerokości. Pierwotnie budowla wznosiła się na siedem pięter i zawierała 50 pomieszczeń. Dodatkowo posiadała imponujące ściany o grubości 3 metrów z otworami na belki stropowe dla dwóch wyższych pięter. Dzisiaj pozostałości pałacu przypominają ogromne spróchniałe zęby.

Niedaleko pałacu znajduje się królewska łaźnia (Kumara Pokuna), która była częścią wodnych ogrodów zdobiących pałac. Jednak moją uwagę najbardziej przykuła Sala Audiencyjna z przepięknymi płaskorzeźbami. Fryz ze słoniami, gdzie każdy ma unikalną pozę, jest absolutnie fascynujący.

Święty Kwadrat i Vatadage

Następnie odwiedziłam Święty Kwadrat – najważniejszy punkt archeologiczny w Polonnaruwie. Jest to kwadratowy taras, gdzie zgromadzono najważniejsze buddyjskie ruiny. Oryginalnie znany jako Terasa Relikwii Zęba (Dalada Maluwa), obecnie stanowi najbardziej skoncentrowaną kolekcję budynków w starożytnych miastach.

Vatadage (Okrągły Dom Relikwii) to właściwie najpiękniejszy budynek w całym kompleksie. Ma tradycyjne wejście ozdobione kamiennymi strażnikami, kamieniami księżycowymi i rzeźbionymi schodami prowadzącymi do głównej świątyni. W świętej komnacie cztery posągi Buddy skierowane są na cztery strony świata. Za posągami znajduje się mała stupa, gdzie przechowywano Świętą Relikwię Zęba.

Lankatilaka i Kiri Vihara

Lankatilaka, zbudowana przez Parakramabahu I, to jedna z najbardziej sugestywnych struktur w Polonnaruwie. Zatem gdy tam dotarłam, od razu poczułam potęgę tego miejsca. Imponujące ściany tej świątyni sięgają wysokości 16 metrów, a unikalna ceglana konstrukcja jest niezwykle różnorodna. Wewnątrz świątyni stoi bezgłowy posąg Buddy.

Kiri Vihara („mlecznobiała świątynia”) jest natomiast najlepiej zachowaną nieodnowioną dagobą na wyspie. Nazwa pochodzi od jej nieskazitelnie białego tynku, odkrytego podczas pierwszych wykopalisk. Dagoba o wysokości 95 stóp (około 29 metrów) i obwodzie 280 stóp (około 85 metrów) została zbudowana przez Subhadrę, królową króla Parakramabahu I.

Gal Vihara – posągi Buddy w skale

Przede wszystkim Gal Vihara to prawdziwy majstersztyk rzeźby skalnej. Cztery posągi Buddy wykute w jednej granitowej skale tworzą najbardziej imponujący zespół w całej Polonnaruwie. Mianowicie znajdują się tam: siedzący Budda o wysokości 4,6 metra, mniejszy siedzący Budda w sztucznej jaskini, stojący Budda (7 metrów) oraz leżący Budda o długości 14 metrów.

Gdy zwiedzałam to miejsce, najbardziej urzekł mnie leżący posąg Buddy. Jego spokojna twarz i delikatne fałdy szaty zostały wykonane z taką precyzją, że trudno uwierzyć, iż rzeźba powstała w XII wieku. Ponadto posąg ten miał ogromny wpływ na rozwój buddyjskiej sztuki Sri Lanki.

Kamienna księga Gal Pota

Gal Pota (Kamienna Księga) to ogromna kamienna płyta o długości prawie 9 metrów i szerokości 1,5 metra. W rzeczywistości jest to największa kamienna inskrypcja odkryta na Sri Lance, zawierająca ponad 4300 znaków w 72 liniach. Inskrypcja opisuje dokonania króla Nissanka Malla, jego panowanie i prawo do bycia królem Sri Lanki.

Co ciekawe, ta 25-tonowa płyta została przywieziona z Mihintale, z odległości około 100 kilometrów, co stanowi niesamowite osiągnięcie inżynieryjne tamtych czasów. Piękne rzeźby dwóch rzędów gęsi (Hamsa) tworzą obramowanie bocznej części skały, a pośrodku znajduje się wyrzeźbiona postać bogini Lakszmi.

Mniej znane miejsca warte zwiedzenia w Polannaruwie

Poza głównymi atrakcjami, Polonnaruwa skrywa tajemnicze zakątki, które rzadko odwiedzają turyści. Odkryłam je podczas mojej wędrówki po mniej uczęszczanych ścieżkach dawnej stolicy Sri Lanki.

Miasto Mnichów – ukryte w zieleni

Alahana Pirivena to ogromny kompleks monastyczny założony przez króla Parakramabahu I. Nazwę można tłumaczyć jako „Krematoryjny Klasztor”, co wskazuje na jego dawne przeznaczenie. Faktycznie, badania archeologiczne potwierdziły, że teren służył kiedyś jako miejsce kremacji. Przechodząc między ruinami, byłam pod wrażeniem rozmiaru tego miejsca – rozciąga się na ponad 80 hektarów.

Ruiny klasztorów za Kiri Viharą

Za główną stupą Kiri Vihara odkryłam kilka mniejszych stup. Właściwie są to komory grobowe członków rodziny królewskiej i wysokich kapłanów z czasów starożytnych. Dwie podobne do siebie stupy, stojące na południe od Świątyni Lankathilaka, prawdopodobnie powstały, aby pochować szczątki króla i królowej. Niestety, większość tych pozostałości została zniszczona przez poszukiwaczy skarbów.

Świątynia Vishnu – wpływy hinduistyczne

Podczas okupacji Czolów (1017-1070) w Polonnaruwie powstało wiele świątyń hinduistycznych. Ponadto niedawne wykopaliska odsłoniły jeszcze jedną świątynię z cegły w kompleksie Alahana Parivena. Vishnu Devale nr 2 (Vishnu Kovil) to wyjątkowa świątynia zbudowana całkowicie z bloków granitu. Natomiast H. C. P. Bell odkrył ją w 1908 roku i stwierdził, że była to jedyna świątynia Vishnu w obrębie murów wewnętrznego miasta. Składa się z dwóch pomieszczeń – przedsionka i wewnętrznego sanktuarium, każde o wymiarach 6 stóp 9 cali kwadratowych.

Satmahal Prasada – schodkowa piramida

Najbardziej niezwykłym budynkiem, jaki zobaczyłam w Polonnaruwie, jest Satmahal Prasada – siedmiopiętrowa wieża przypominająca piramidę. Zatem jej unikalna forma od razu przykuwa wzrok. Zbudowana w XII wieku, stanowi rzadki przykład architektury piramidalnej na Sri Lance. Podczas zwiedzania Świętego Kwadratu natknęłam się na tę strukturę przy wejściu, zachwycając się jej zachowanym kamiennym wykończeniem.

Satmahal Prasada jest wyjątkowa w regionie, a jej twórca i cel powstania pozostają nieznane. Jednak historycy porównują ją często do stupy w Wat Kukut w Lamphun w Tajlandii oraz do kambodżańskiej architektury buddyjskiej. Według kroniki Mahavamsa, król Parakramabahu I wzniósł siedmiopiętrową wieżę w Polonnaruwie, ale nie ma pewności, czy chodzi właśnie o tę budowlę.

---

Czytaj dalej: Gdzie surfować na Sri Lance? Lista spotów surfingowych >>>

---

Praktyczne porady

Planując wizytę w dawnej stolicy Sri Lanki, przygotowałam praktyczne wskazówki, które pomogą Ci podczas zwiedzania Polonnaruwy.

Jak się dostać do Polonnaruwy

Z Colombo do Polonnaruwy jest około 220 km. Zdecydowanie najszybszą opcją jest wynajęcie samochodu – podróż zajmuje około 3,5-4 godziny. Natomiast autobusem trasa trwa 6-8 godzin, a bilet kosztuje około 4 USD. Jeśli wybierasz pociąg, bilet kosztuje od 5,89 USD, a podróż trwa około 5 godzin. Z Sigiriyi do Polonnaruwy dotrzesz tuk-tukiem (koszt około 5000 LKR / 123,50 PLN) lub skuterem.

Bilety, godziny otwarcia i ceny

Stanowiska archeologiczne są otwarte codziennie od 7:00 do 17:00. Bilet wstępu dla obcokrajowców kosztuje 123,50 PLN (około 30 USD) na osobę. Ponadto dla obywateli krajów SAARC cena jest o połowę niższa. Bilety można kupić w Muzeum Archeologicznym.

Rower, tuk-tuk czy pieszo?

Moim zdaniem najlepszą opcją zwiedzania jest rower. Koszt wypożyczenia to około 400 LKR (9,26 PLN). Dlatego wybrałam właśnie tę opcję. Tuk-tuki są wygodne, ale droższe – około 1200 LKR (26,76 PLN). Zwiedzanie pieszo jest możliwe, jednak wymaga dobrej kondycji i minimum 8 godzin na całe zwiedzanie.

Co zabrać ze sobą na zwiedzanie

Przede wszystkim pamiętaj o:

• Wygodnych, łatwych do zdejmowania butach (i skarpetkach!)
• Ubraniach zakrywających ramiona i kolana
• Kapeluszu lub czapce
• Kremie z filtrem
• Butelce wody

Skarpetki są kluczowe – kamienne płyty stają się nieznośnie gorące w słońcu!

Jak uniknąć tłumów i upału

Najlepszym czasem na zwiedzanie Polonnaruwa jest okres od stycznia do kwietnia lub od lipca do września. Ponadto aby uniknąć tłumów, polecam przybycie między 8:00 a 9:00 rano. Alternatywnie można zwiedzać późnym popołudniem. Dodatkowo warto zaplanować safari w Parku Narodowym Kaudulla lub Minneriya na popołudnie, tworząc idealny harmonogram dnia.

Podsumowanie mojej podróży do Polonnaruwy

Polonnaruwa pozostawiła we mnie niezatarte wrażenie jako jedno z najbardziej fascynujących starożytnych miast na Sri Lance. Bez wątpienia jej kompaktowy układ, dobrze zachowane zabytki i bogata historia czynią ją idealnym miejscem do jednodniowej wycieczki. Dzięki rowerowei zwiedzałam całe miasto spokojnie i bez pośpiechu.

Przede wszystkim największe wrażenie zrobił na mnie Gal Vihara z czterema majestatycznymi posągami Buddy wykutymi w granitowej skale. Jednakże Święty Kwadrat z jego bogactwem detali architektonicznych również zachwycał mnie na każdym kroku. Mniej znane miejsca, jak tajemnicza piramidalna Satmahal Prasada czy ukryte w zieleni ruiny Alahana Pirivena, dodają temu miejscu magicznego charakteru.

Jako kobieta podróżująca po Azji, czułam się w Polonnaruwie bezpiecznie i komfortowo. Dlatego polecam to miejsce zarówno doświadczonym podróżnikom, jak i osobom odwiedzającym Sri Lankę po raz pierwszy. Co więcej, połączenie zwiedzania ruin z safari w pobliskich parkach narodowych tworzy idealny dzień pełen niezapomnianych wrażeń.

Polonnaruwa różni się znacząco od Anuradhapury. Mianowicie jest mniejsza, lepiej zachowana i łatwiejsza do zwiedzania. Chociaż obie lokalizacje mają swój urok, Polonnaruwa oferuje bardziej skondensowane doświadczenie historyczne.

Podsumowując, wizyta w dawnej stolicy Sri Lanki to podróż w czasie do złotego wieku syngaleskiej kultury. Z pewnością warto uwzględnić ją w planie podróży na 2025 rok. Pamiętaj o wygodnych butach, nakryciu głowy i butelce wody – te proste przygotowania sprawią, że twoja wizyta będzie komfortowa i niezapomniana. Polonnaruwa czeka, by opowiedzieć ci swoją fascynującą historię!

Najczęstsze pytania