Spacer po Barri Gotic to jak podróż w czasie! Ta magiczna dzielnica Barcelony skrywa między wąskimi, średniowiecznymi uliczkami prawdziwe historyczne perełki – od fragmentów rzymskich murów z IV wieku, po gotyckie świątynie z XIII-XV wieku. Każdy zaułek, każdy kamień opowiada tu swoją fascynującą historię, tworząc niezwykłą mozaikę architektoniczną w samym sercu Ciutat Vella.
Dzielnicę Gotycką, rozciągającą się od lazurowych wód Morza Śródziemnego aż po rondo Sant Pere, najlepiej odkrywać, gubiąc się w labiryncie jej krętych uliczek. To właśnie tutaj natkniecie się na spektakularne zabytki – majestatyczną Katedrę św. Eulalii ze słynnym dziedzińcem, gdzie dumnie paraduje trzynaście białych gęsi, czy pozostałości monumentalnej Świątyni Augusta pamiętającej czasy rzymskie.
Mój przewodnik zabierze Was w fascynującą podróż przez tę wyjątkową dzielnicę, gdzie historia miesza się z tętniącym życiem współczesnej Barcelony. Odkryjemy razem tajemnice dawnej dzielnicy żydowskiej El Call, magiczną atmosferę tętniącego życiem Plaça Reial i wiele innych skarbów tego zakątka miasta. Barri Gotic to must have podczas odwiedzania stolicy Katalonii, a ja podpowiem Wan, jak wycisnąć z tej wizyty każdą cenną minutę!
Spis treści
Barri Gotic – serce starej Barcelony
Starożytna dzielnica Barri Gotic to przepiękna część Barcelony, pulsujący historią sięgającą czasów rzymskich. Kiedy spaceruję jej wąskimi, wyłożonymi brukiem uliczkami, czuję autentyczny klimat starej Barcelony – coś, czego próżno szukać w innych częściach miasta. Tutaj historia dosłownie wypływa spod stóp – ponad 2000 lat dziejów miasta można dotknąć niemal na każdym kroku!
Położenie i granice dzielnicy
Barri Gotic zajmuje centralną część barcelońskiej starówki, a jego granice są bardzo wyraźne – od tętniącej życiem La Rambla aż po ruchliwą Via Laietana, oraz od błękitnego Morza Śródziemnego po Ronda de Sant Pere. Dzielnica stanowi najważniejszą część większego obszaru zwanego Ciutat Vella (Stare Miasto).
Serce dzielnicy znajduje się dokładnie w miejscu, gdzie w czasach rzymskich krzyżowały się dwie główne arterie starożytnego Barcino – Cardo i Decumanus. Dziś w tym samym punkcie spotykają się ulice Carrer del Bisbe i Carrer Llibreteria. Cały obszar to głównie strefa dla pieszych, choć taksówki i pojazdy serwisowe mają tu nadal ograniczony dostęp.
Uliczki Barri Gotic to prawdziwy labirynt – kręte, wąskie przejścia niespodziewanie otwierają się na urokliwe place i dziedzińce. Podczas pierwszej wizyty zgubienie się jest prawie gwarantowane! Ale właśnie to „zagubienie” stanowi największy urok tej części miasta – nigdy nie wiecie, co czeka za kolejnym zakrętem.
Dlaczego warto odwiedzić dzielnicę Barri Gotic w Barcelonie
Barri Gotic to raj dla miłośników historii i architektury! Żadna inna część Barcelony nie oferuje tak bogatej mieszanki zabytków – od fragmentów rzymskich murów obronnych, przez średniowieczne pałace, aż po majestatyczne gotyckie kościoły.
Spacerując po dzielnicy, natkniecie się na fascynujące ślady rzymskiej nekropolii na Plaça Vila de Madrid oraz monumentalne pozostałości świątyni Augusta. Tuż obok czeka na odkrycie El Call – dawna dzielnica żydowska, gdzie do dziś zachowały się fragmenty starożytnej synagogi.
Polityczne serce miasta bije nieprzerwanie na Plaça Sant Jaume, gdzie naprzeciw siebie stoją dwa potężne symbole władzy – Ratusz Miejski (Ajuntament de Barcelona) oraz Pałac Generalitat, będący siedzibą rządu Katalonii. Co fascynujące, najważniejsze instytucje miasta działają w tym samym miejscu od stuleci!
Jednym z najpiękniejszych przykładów średniowiecznej architektury jest bez wątpienia zespół monumentalny na Plaça del Rei, gdzie znajduje się Palau Reial Major (Wielki Pałac Królewski) oraz Muzeum Historii Miasta. Z kolei urocza Plaça Reial z eleganckimi arkadami nabiera magicznego charakteru po zmroku, gdy wypełniają ją dźwięki muzyki i rozmów.
Barri Gotic to nie tylko zabytki – to także raj dla łowców lokalnego rzemiosła. Zagłębiając się w wąskie uliczki, odkryjesz malutkie pracownie, gdzie artyści tworzą biżuterię czy dmuchane szkło technikami przekazywanymi z pokolenia na pokolenie.
Czytaj także: Barcelona – wszystko co musisz wiedzieć przed wyjazdem >>>
Śladami Rzymian po Barri Gotic
Błądzenie wąskimi zaułkami Barri Gotic to prawdziwa podróż w czasie! Na każdym kroku natykam się na fascynujące pozostałości rzymskiego Barcino – najstarsze zabytki Barcelony. Te niezwykłe ruiny liczą sobie ponad 2000 lat i opowiadają historię narodzin miasta. Zachowane fragmenty murów obronnych i monumentalne kolumny świątyni pozwalają dosłownie dotknąć starożytnej historii tego magicznego miejsca.
Mury obronne Barcino
Rzymskie fortyfikacje Barcelony powstawały etapami między I wiekiem p.n.e. a IV wiekiem n.e.. Pierwotne umocnienia z I wieku p.n.e. były dość proste – miały zaledwie kilka wież, umieszczonych strategicznie w narożnikach i przy bramach wjazdowych. Sytuacja zmieniła się drastycznie, gdy od 250 roku n.e. miasto zaczęły nękać najazdy Franków i Alemanów.
Potrzeba lepszej ochrony sprawiła, że w IV wieku na fundamentach pierwotnych fortyfikacji rozpoczęto budowę nowych, potężniejszych murów. Nowa konstrukcja była prawdziwym inżynieryjnym majstersztykiem – składała się z podwójnej ściany o wysokości 2 metrów, z przestrzenią wewnętrzną wypełnioną gruzem i zaprawą. W przeciwieństwie do skromnych początków, nowy system obronny szczycił się aż 81 wieżami, każda o imponującej wysokości 18 metrów.
Dziś spacerując po dzielnicy, możecie podziwiać zachowane fragmenty tych starożytnych murów, głównie w północnej i wschodniej części. Najbardziej spektakularne pozostałości znajdziesz na Plaça Nova, w miejscu dawnej bramy Praetoria – dwie monumentalne wieże, fragmenty muru obwodowego i arkada dawnego akweduktu robią naprawdę ogromne wrażenie.
Koniecznie odwiedźcie też Plaça de Ramon Berenguer el Gran, gdzie rzymskie mury stanowią fundament dla średniowiecznych fortyfikacji, a na ich podstawie wznosi się urokliwa Kaplica Santa Àgata. Kolejny świetnie zachowany fragment zobaczysz na Carrer del Sots-Tinent Navarro. Trudno uwierzyć, że kiedyś ten potężny mur miał aż 74 wieże i wznosił się na wysokość 16 metrów!
Kolumny świątyni Augusta
Ukryty skarb Barri Gotic, który zachwyca każdego miłośnika starożytności, to cztery imponujące kolumny Świątyni Augusta. Znajdują się przy niepozornej uliczce Carrer Paradís, gdzie w cichym średniowiecznym dziedzińcu stoją cztery monumentalne filary liczące ponad 2000 lat. Te majestatyczne kolumny to pozostałość świątyni poświęconej kultowi cesarza Augusta, wzniesionej w I wieku p.n.e..
Świątynia w czasach swojej świetności miała naprawdę imponujące wymiary – 37 metrów długości i 17,5 metra szerokości. Jej fasadę zdobiło sześć potężnych kolumn, a podobne filary otaczały cały budynek. Rzymianie wznieśli tę monumentalną budowlę z lokalnego piaskowca wydobywanego na pobliskim wzgórzu Montjuïc.
Historia odkrycia tych kolumn jest równie fascynująca – odnaleziono je dopiero w końcu XIX wieku, kiedy trzy z nich niespodziewanie pojawiły się podczas prac budowlanych przy siedzibie Centre Excursionista de Catalunya. Czwarta kolumna początkowo zdobiła Plaça del Rei i została dołączona do kompleksu później. Każda z tych kolumn ma 9 metrów wysokości i stanowi niezwykłe świadectwo dawnej świetności barcelońskiego Forum.
Wykopaliska pod Plaça del Rei
Prawdziwa gratka dla pasjonatów historii czeka pod Plaça del Rei – wejście do fascynującego podziemnego świata rzymskiej Barcelony! Pod brukiem placu rozciąga się ogromny obszar 4000 metrów kwadratowych wykopalisk – starożytne ulice, ruiny rzymskich will i kadzie do przechowywania oliwy i wina.
Te archeologiczne skarby odkryto zupełnie przypadkowo w latach 30. XX wieku podczas budowy Via Laietana. Prace wykopaliskowe trwały aż do 1960 roku, a od 1943 roku podziemne miasto udostępniono zwiedzającym.
Zejście do podziemi to jak skok w przeszłość o 2000 lat! Podczas spaceru krętymi korytarzami odkryjecie:
- fragmenty wczesnych murów miejskich z okresu 15-10 p.n.e. i IV wieku n.e.;
- warsztat tkacki z II wieku n.e. z oryginalnymi zlewami i charakterystyczną posadzką w jodełkę;
- fabrykę słynnego sosu rybnego garum z III wieku n.e. – prawdziwego przysmaku starożytnych Rzymian;
- pozostałości winnicy z kadziami do przechowywania wina;
- kompleks Episkopalny z IV wieku – miejsce, gdzie spotykała się pierwsza chrześcijańska wspólnota Barcelony.
Te wykopaliska pokazują nie tylko układ urbanistyczny rzymskiego Barcino, ale dają też wgląd w codzienne życie miasta – handel, produkcję rzemieślniczą i początki chrześcijaństwa na tych terenach.
Bilet wstępu umożliwiający zwiedzanie tych wykopalisk kosztuje 7 euro.
Więcej informacji znajdziecie na stronie Muzeum Historii (Museu d’Història de Barcelona) tutaj: https://bcnshop.barcelonaturisme.com/shopv3/en/product/611/museu-dhistoria-de-barcelona.html
Cmentarz Rzymski
Myślicie sobie co może być ciekawego w cmentarzu. Przecież nie będę chodzić pomiędzy grobami. Ten rzymski cmentarz jest inny niż wszystkie inne. Zacznijmy od tego, że grobów jest tam jak kotnapłakał. Po drugie znajduje się na jednym z placów centrum, a do tego w dziurze. Ogrodzonej. Okazało się, że aby wejść na teren cmentarza, trzeba wejść to tego muzeum, ale nie było mi dane znaleźć do niego drzwi. Na prawdę!
Cmentarz znajdziecie na Placa de la Vila de Madrid – niedaleko Carrer de la Canuda.
Średniowieczne place w Barcelonie
Gdy przemierzałam wąskie uliczki Barri Gotic, co jakiś czas trafiając na urokliwe place, miałam wrażenie odkrywania pięknych miejsc ukrytych w sercu historycznej Barcelony. Każdy plac opowiada własną, fascynującą historię i aż prosi, by przysiąść na chwilę w jednej z kawiarni i chłonąć jego atmosferę. Średniowieczne place tworzą system oddechowy dzielnicy gotyckiej – to właśnie tutaj możecie złapać oddech po błądzeniu w labiryncie wąskich zaułków.
Plaça Reial i jego arkady
Plaça Reial to bez wątpienia jeden z najpiękniejszych zakątków całej Barcelony! Powstał w połowie XIX wieku, dokładnie między 1849 a 1859 rokiem, według neoklasycznych planów katalońskiego architekta Francesca Daniela Moliny. Mało kto wie, że wcześniej w tym miejscu stał klasztor kapucynów, który spłonął w 1835 roku.
Plac zachwyca swoim symetrycznym układem i eleganckimi fasadami budynków otaczającymi go z każdej strony. Charakterystyczne arkady na parterze nadają mu iście włoski klimat, a wysoko strzelające palmy, które wyglądają jakby ktoś posadził je bez konkretnego planu, dodają całości przyjemnego, wakacyjnego luzu.
W samym sercu placu błyszczy „Font de les Tres Gràcies” (Fontanna Trzech Gracji) – piękne dzieło Antoniego Roviry z 1878 roku. Najbardziej znany element Plaça Reial to jednak dwie ozdobne latarnie stojące przy fontannie – wczesne dzieła samego Antoniego Gaudíego! Zaprojektował je w 1879 roku, tuż po ukończeniu studiów architektonicznych. Każda latarnia ozdobiona jest motywami żelaznych węży i skrzydlatego kapelusza – symboli Merkurego, boga handlu.
Od lat 80. XX wieku plac jest rajem dla pieszych i obecnie to jedno z najbardziej tętniących życiem miejsc w całej dzielnicy. Koniecznie odwiedźcie Plaça Reial o różnych porach dnia – poranny spokój, popołudniowy gwar i wieczorna magia tworzą zupełnie inne doświadczenia!
Plaça de Sant Jaume – centrum polityczne Barcelony
Plaça de Sant Jaume to polityczne serce Barcelony i całej Katalonii. Na tym niewielkim placu, stojąc naprzeciwko siebie, konkurują o uwagę dwa najważniejsze budynki administracyjne regionu – Ratusz Miejski (Ajuntament de Barcelona) z jednej strony oraz majestatyczny Pałac Generalitat (siedziba rządu Katalonii) z drugiej.
Dzisiejsza nazwa placu to hołd dla kościoła Św. Jakuba (Sant Jaume), który stał w tym miejscu od średniowiecza. Ciekawostka – dawna rada miejska Barcelony spotykała się początkowo w przedsionku tego kościoła, zanim zdecydowała się nabyć kilka okolicznych budynków, które stały się zalążkiem dzisiejszego ratusza.
Najbardziej fascynujące jest to, że plac pełni dokładnie tę samą funkcję polityczną, co ponad dwa tysiące lat temu! W czasach rzymskich znajdowało się tu forum – centrum administracyjne starożytnego Barcino. Stary kościół wyburzono w 1823 roku podczas przebudowy ulicy Ferran, co pozwoliło ukształtować plac w formie, którą podziwiamy dzisiaj.
Plaça del Pi i jego bazylika
Plaça del Pi to zakątek otaczający monumentalną bazylikę Santa Maria del Pi. Nazwa placu ma ciekawą historię – „pi” to po katalońsku sosna, która według lokalnej tradycji rosła kiedyś właśnie tutaj. Legenda głosi, że podczas muzułmańskiego podboju morze docierało aż do tych terenów, a pewien rybak stawiający opór najeźdźcom odnalazł na szczycie sosny wizerunek Matki Boskiej – tej samej, której poświęcona jest bazylika.
Plaça del Pi to istny raj dla miłośników sztuki i nietuzinkowych pamiątek! Co weekend na placu i sąsiednim Plaça Sant Josep Oriol około 40 lokalnych artystów wystawia swoje prace. To idealne miejsce, by kupić oryginalną pamiątkę z Barcelony. Jednym z najciekawszych budynków przy placu jest dom Gildii Kupców (Casa dels Tenders Revenedors) – XVIII-wieczna perełka z bogatymi zdobieniami sgraffito na fasadzie.
Barri Gotic to nie tylko rzymskie ruiny i średniowieczne kościoły – to także urokliwe place, gdzie historia splata się ze współczesnym życiem miasta. Podczas wizyty w dzielnicy gotyckiej koniecznie zaplanuj sobie przerwę na każdym z tych placów – to must have podczas odkrywania najstarszej części Barcelony!
Czytaj także: Do portu i w drogę – poznaj małą Barcelonę >>>
Katedra i inne świątynie w Barcelonie
Przechadzając się krętymi uliczkami Barri Gotic, co chwilę natykam się na imponujące świątynie, które przez stulecia formowały duchowy pejzaż Barcelony. Monumentalne budowle sakralne wyrastają niespodziewanie zza rogów wąskich zaułków, zachwycając nie tylko swoją rolą miejsc kultu, ale także jako architektoniczne arcydzieła katalońskiej kultury.
Katedra św. Eulalii – serce duchowe dzielnicy
Katedra Świętego Krzyża i św. Eulalii to królowa gotyckiej architektury Barcelony! Budowa tej majestatycznej świątyni rozpoczęła się w 1298 roku i trwała przez ponad 150 lat. Choć większość konstrukcji powstała w XIV wieku, główna fasada w stylu neogotyckim została ukończona dopiero w… 1417 roku. Katedra to przede wszystkim miejsce spoczynku patronki miasta – św. Eulalii, której relikwie spoczywają w bogato zdobionej krypcie.
Spacerując po katedrze, koniecznie zajrzyjcie na dziedziniec, gdzie czeka na Was jedna z najbardziej uroczych niespodzianek – stado trzynastu śnieżnobiałych gęsi! Ta liczba nie jest przypadkowa – symbolizuje wiek młodziutkiej Eulalii, która zginęła śmiercią męczeńską w czasach rzymskich. Warto również odnaleźć przepiękny sarkofag świętej pochodzący z 1339 roku, na którym wyrzeźbiono historię jej męczeństwa. Dziedziniec z gęsiami to obowiązkowy punkt programu – gdzie indziej zobaczycie gęsi spacerujące dumnie po gotyckim krużganku?
Bazylika La Mercè
Niedaleko wybrzeża wznosi się barokowa perełka dzielnicy – bazylika La Mercè. Obecna świątynia została zbudowana w latach 1765-1775 zgodnie z projektem katalońskiego architekta Josepa Masa i Dordala. Historia tego miejsca jest jednak znacznie starsza i sięga aż 1218 roku, kiedy to podobno sama Matka Boska objawiła się wiernym, dając początek Zakonowi Matki Bożej Miłosierdzia.
Wchodząc do bazyliki, czujesz się jak w teatrze – jedna nawa z kaplicami po bokach prowadzi wzrok wprost na główny ołtarz, a nad nim wznosi się elegancka kopuła dodana później, w 1888 roku. Ciekawostką jest gotycka fasada z XV wieku, która została… przycupnięta do bocznej ściany świątyni w 1870 roku! Pochodzi ona z wyburzonego kościoła św. Michała i stanowi fascynujący przykład architektonicznego recyklingu.
Kościół Santa Maria del Pi
Na urokliwym placyku, trochę ukryty przed głównym turystycznym szlakiem, stoi kościół Santa Maria del Pi – gotycki skarb z XIV-XV wieku. Nazwa świątyni (Del Pi – „Sosnowa”) pochodzi od sosny, która według lokalnych przekazów rosła kiedyś w tym miejscu. Budowa obecnego kościoła to nie był sprint – trwała od 1319 do 1391 roku.
Wnętrze Santa Maria del Pi urzeka swoją prostotą i harmonią. Kościół ma jedną nawę o imponujących wymiarach – 54 metry długości, 16,5 metra szerokości i 12,2 metra wysokości. Największą ozdobą fasady jest spektakularne gotyckie okno rozetowe – największe w całej Katalonii! Gdy stoisz przed kościołem, nie zapomnij spojrzeć w górę na ośmioboczną dzwonnicę, która wznosi się na wysokość 54 metrów. Mieści ona sześć dzwonów, z których największy – „Antònia” – waży aż 1806 kg. Gdy dzwony biją, energia dźwięków wypełnia całą okolicę!
Praktyczny przewodnik po zwiedzaniu Barri Gotic w Barcelonie
Planowanie wizyty w Barri Gotic to niemal jak układanie średniowiecznej układanki! Ta fascynująca dzielnica kryje tyle skarbów, że bez przygotowania możesz przegapić prawdziwe perełki. Spokojnie – przygotowałam dla Was garść praktycznych wskazówek, dzięki którym w pełni wykorzystacie każdą minutę spędzoną w tej zabytkowej części Barcelony.
Najlepsza pora na zwiedzanie
Jeśli chcecie zobaczyć prawdziwy, autentyczny klimat dzielnicy gotyckiej, wstań wcześnie rano! Poranne godziny to czas, gdy wąskie uliczki są jeszcze puste, a złociste promienie słońca powoli wślizgują się między średniowieczne budynki. Weekendy to zdecydowanie czas wzmożonego ruchu turystycznego, więc jeśli możecie, zaplanujcie zwiedzanie w dzień powszedni.
Drugą świetną porą na eksplorację jest późne popołudnie, kiedy upał już ustępuje, a magiczne światło zachodzącego słońca nadaje niepowtarzalny charakter takim miejscom jak Plaça Reial. Złota godzina fotograficzna robi tutaj prawdziwą robotę! Jeśli planujecie podróż z większym wyprzedzeniem, najlepszymi miesiącami na odwiedzenie Barcelony są kwiecień, maj, wrzesień i październik – idealna temperatura, mniej turystów i więcej miejscowych.
Jak dotrzeć i poruszać się po dzielnicy
Dotarcie do Barri Gotic to żaden problem – metro dowiezie Was na miejsce w mgnieniu oka! Stacja Jaume I oraz kilka przystanków przy La Rambla znajdują się tuż przy granicach dzielnicy. Ale gdy już tam dotrzecie, zapomnijcie o komunikacji miejskiej! Prawdziwy urok gotyckiej dzielnicy odkryjecie tylko na własnych nogach, przemierzając wąziutkie uliczki, których układ pozostał niezmieniony od setek lat.
Moja rada? Schowajcie mapę do kieszeni i pozwólcie sobie na zgubienie się w labiryncie zaułków! To właśnie zabłądzenie jest często najlepszym sposobem na odkrycie ukrytych placów, tajemniczych przejść i kameralnych kawiarni. Na szczęście praktycznie cała dzielnica to strefa piesza, więc nie musicie się martwić o ruch samochodowy. Możecie spokojnie wędrować z zadartą głową, podziwiając gotyckie detale na fasadach budynków.
Podsumowanie
Barri Gotic to miejsce, gdzie historia dosłownie oddycha! Ta niezwykła dzielnica Barcelony zachwyca swoim magicznym połączeniem starożytnych rzymskich ruin, majestatycznych gotyckich kościołów i urokliwych średniowiecznych placów. Wędrując krętymi uliczkami tej części miasta, na każdym kroku spotykałam świadectwa przeszłości przeplatające się z tętniącym życiem współczesnej metropolii.
Ta zabytkowa część Barcelony to znacznie więcej niż tylko kolekcja pomników i zabytków. Między starożytnymi murami odkryłam przytulne kawiarnie serwujące aromatyczną kawę, klimatyczne sklepy rzemieślnicze oferujące unikatowe produkty i autentyczne katalońskie restauracje kuszące lokalnymi przysmakami.
Dzielnicę Gotycką najlepiej poznawać bez pośpiechu, rezygnując z dokładnie zaplanowanej trasy. To właśnie gdy pozwoliłam sobie na zgubienie się w labiryncie uliczek, trafiłem na najbardziej magiczne zakamarki i odkryłam miejsca, których nie znajdziecie w przewodnikach. Energia oceanu rzymskich ruin i gotyckich budowli wciąga cię jak niewidoczny prąd!
Barri Gotic to prawdziwe bijące serce Barcelony – miejsce, gdzie każdy kamień, każdy zakręt i każda fasada opowiadają fascynującą historię. To kwintesencja katalońskiej duszy zamknięta w średniowiecznych murach. Na zwiedzanie tej części miasta warto zarezerwować przynajmniej jeden pełny dzień – pozwoli to w spokoju chłonąć niezwykłą atmosferę i odkrywać kolejne warstwy fascynującej historii tego wyjątkowego miejsca.
Jeśli będziecie w Barcelonie i znajdziecie jakieś ciekawe rzymskie miejsca – wpiszcie je w komentarzu 🙂
Najczęstsze pytania
Najważniejsze zabytki to Katedra św. Eulalii, pozostałości rzymskich murów obronnych, kolumny świątyni Augusta, Bazylika La Mercè oraz Kościół Santa Maria del Pi. Warto też odwiedzić średniowieczne place, takie jak Plaça Reial i Plaça de Sant Jaume.
Najlepszą porą na zwiedzanie są wczesne godziny poranne lub późne popołudnie, gdy jest mniej turystów. Warto unikać weekendów. Najlepsze miesiące to kwiecień, maj, wrzesień i październik, gdy pogoda jest przyjemna do spacerów.
Najlepszym sposobem zwiedzania jest spacer. Dzielnica to strefa dla pieszych z labiryntem wąskich uliczek. Warto pozwolić sobie na zgubienie się i odkrywanie urokliwych zakamarków bez mapy.
